Krytyka literacka to jedna z trzech gałęzi literaturoznawstwa. Głównymi zadaniami ukraińskiej krytyki literatury jest analiza sztuki w połączeniu z interesami społeczeństwa. Charakterystycznymi dla niej gatunkami literackimi są: artykuł, dialog, esej, recenzja, portret literacki, reportaż, wywiad, felieton, traktat, manifest. Rola samego autora-krytyka literatury, polega na połączeniu zadań, jakie stawia sobie historyk, teoretyk literatury oraz osoba z wyczuciem (smakiem) estetycznym. Jego głównym instrumentem tworzenia jest słowo. Leonid Bilecki dokonał podziału szkół krytyki. Wyodrębnił cztery: formalno-poetyczną (inaczej zwaną klasyczną), historyczną, filologiczną i psychologiczną.
Źródeł myśli literacko-krytycznej na Ukrainie, możemy szukać wraz z pojawieniem się Rusi Kijowskiej, z momentem przyjęcia przez nią Chrześcijaństwa. Elementy polemiki, retoryki odnajdujemy w pracach Iłariona oraz o „Izbornykach Światosława”, „Powieści minionych lat”, „Słowie o pułku Ihora”, gdzie spotykamy fragmenty komentatorsko-wyjaśniające. Podstawa ocen ukraińskiej krytyki literatury X-XIII wieków kształtowała się wokół idealistycznego charakteru treści utworu oraz wyobrażenia bohatera.
XVI-XVII w. w historii krytyki ukraińskiej – to czas polemiki (między innymi Iwana Wyszyńskiego oraz Piotra Skargi), retoryki, poetyki, to czas powstawania szkół, kolegiów, które rozpowszechniały filozoficzne idee. Koniec XVIII wieku w historii ukraińskiej krytyki literackiej – to okres wpływów idei zachodnioeuropejskich, a tym samym zmiana tradycyjnych elementów narodowych, to ostatecznie czas przełomowy (ukazanie się „Eneidy” Iwana Kotlarewskiego). Od tego momentu krytyka nabrała prawa do bycia samodzielną gałęzią literaturoznawstwa.
W kolejnym etapie historii ukraińskiej krytyki literackiej - w XIX wieku, formowała się ona, biorąc za swoją podstawię tradycję oraz romantyzm. Obok recenzji, analizy utworów, ogromnego znaczenia nabrała epistolografia oraz prasa (Kraj w owym czasie politycznie został podzielony na dwie części – Wschodnią i Zachodnią). Kolejnym elementem, na który chciałabym zwrócić szczególną uwagę jest twórczość Tarasa Szewczenki. Twórczość, która wyznaczyła nowy etap rozwoju literatury ukraińskiej. Działalność T. Szewczenki wskazywała nowe ideały, poruszała nowatorskie tematy, wnosiła innowacje do literatury i miała ogromny wpływ na ówczesnych oraz późniejszych pisarzy, twórców.
Biorąc pod uwagę okres drugiej połowy XIX wieku - zmieniają się w tym czasie tendencje: z romantycznych na realistyczne (nie można, mówiąc o owym czasie pominąć takich nazwisk jak: M. Drahomanow, I. Neczuj-Łewycki, O. Barwińskyj, I. Franko, S. Jefremow).
Szczególną uwagę chciałabym skierować w stronę osoby, którą P. M. Fedczenko opisuje jako „pierwszego profesjonalnego krytyka” - na Pantalejmona Kulisza, który na wszelakie sposoby podkreślał wielkość, znaczenie oraz różnorodność literatury ukraińskiej. Wiek XIX, to czas największego rozwoju ukraińskiej krytyki literackiej. Złożyły się na ten fakt kontakty Ukraińców z przedstawicielami innych narodów, korespondencje między twórcami, dyskusje międzynarodowe. Prężnie tworzą i są działaczami, między innymi tacy pisarze-krytycy jak: L. Wilecki, P. Jefremow, B. Lepkyj, M. Zerow, M. Woronyj, M. Hruszewskyj.
W kontekście sytuacji politycznej Ukrainy, która miała ogromny wpływ na sytuację całego literaturoznawstwa, podzielonego na część Zachodnią i Wschodnią, chciałabym podkreślić jak ogromne znaczenie miała wtedy prasa, organizacje literackie. Szczególną uwagę należy również zwrócić na twórczości, w sferze krytyki, osób mieszkających poza granicami Ukrainy, emigrantów, którzy byli aktywni między innymi w Polsce, Niemczech, USA, Kanadzie, Australii (np. H. Kostiuk, J. Szerech-Szeweliow).
Krytyka literacka w jej współczesnym znaczeniu jest gałęzią młodą.
Tłumacz przysięgły języka ukraińskiego